Międzynarodowy Dzień Szachów
Amatorzy, specjaliści i filozofowie od wielu lat spierają się, czym są szachy. Niemiecki znawca przedmiotu Tassilo von Heybebrand und der Lasa (1818 – 1899), z zawodu dyplomata, a przy tym znakomity szachista, autor książek i kolekcjoner literatury szachowej, ujął rzecz następująco:
Schach ist dem Wesen nach ein Spiel, der Form nach eine Kunst, der Darstellung nach eine Wissenschaft.
W tłumaczeniu na polski znaczy to: „szachy w swej istocie są grą, w swej formie – sztuką, a w sposobie wykładu – nauką”. Dziś dodalibyśmy do tego, że szachy są również sportem, a tym, co do szachów przyciąga, jest właściwa człowiekowi potrzeba rywalizacji, pragnienie ujętej w ścisłe reguły walki i przyjemność czerpana ze zwycięstwa.
Szachy w swojej najstarszej postaci narodziły się w Indiach w VI wieku. Następnie gra dotarła do Persji i do świata arabskiego, gdzie znana była pod nazwą „szatradż”. Do Europy szachy trafiły prawdopodobnie dwoma drogami: poprzez Afrykę Północną na Półwysep Iberyjski i następnie do Francji i Brytanii, oraz drogą lądową przez Azję Środkową na Ruś. Z biegiem czasu zmieniały się niektóre reguły gry – wprowadzono roszadę i bicie w przelocie, hetman (zwany w niektórych krajach „królową” lub „damą”) stał się najpotężniejszą figurą, powstała na temat szachów ogromna literatura, we wszystkich językach świata (również w esperanto), terminy szachowe na dobre zadomowiły się w języku potocznym.
Chociaż już w XIX wieku rozgrywane były mecze i turnieje szachowe, a pojedynek Wilhelma Steinitza z urodzonym w Lublinie Janem Hermanem Zukertortem w 1886 roku został uznany jako pierwszy oficjalny mecz o szachowe mistrzostwo świata, to dopiero po zakończeniu I wojny światowej powstały warunki, by szachistów z całego świata zjednoczyć w jednej wspólnej organizacji. Międzynarodowa Federacja Szachowa (FIDE) została założona 20 lipca 1924 roku w Paryżu. Wśród reprezentantów 15 państw, które zakładały FIDE, podpis na dokumencie założycielskim złożył Izaak Towbin, przedstawiciel Warszawskiego Towarzystwa Zwolenników Gry Szachowej (Polski Związek Szachowy powstał dopiero w 1926 roku).
Do głównych zadań FIDE należy określanie zasad gry w szachy oraz zasad przeprowadzania oficjalnych rozgrywek szachowych, ze szczególnym uwzględnieniem Olimpiad Szachowych (czyli rozgrywanych co 2 lata drużynowych mistrzostw świata) i rozgrywek o indywidualne mistrzostwo świata. Łacińską dewizą (czyli hasłem) FIDE jest „Gens una sumus” – „jesteśmy jedną rodziną”.
Od 1995 roku przewodniczącym FIDE jest Kirsan Iljumżynow (rosyjska autonomiczna Republika Kałmucji). Do Federacji należy 181 związków krajowych, co potwierdza ogromną popularność szachów na całym świecie, czemu sprzyja rozwijająca się technika komputerowa oraz globalny zasięg internetu. Stara gra, licząca sobie ponad 1500 lat, wciąż zachowuje swą magię, a zdobywając nowych zwolenników jednoczy ludzi różnych kultur, wyznań i języków.
W rocznicę powstania FIDE, czyli 20 lipca na całym świecie obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Szachów.
Tomasz Lissowski
Przewodniczący Komisji Historycznej w PZSzach